Op wederom een druilerige ochtend, ontmoet ik Jan van Koningsveld bij de tuiniersvereniging. Dit keer om hem te interviewen over zijn moestuin. Vanaf het bivak wandelen we naar zijn moestuin, waar ik word overweldigd door alles wat daar groeit en bloeit. Tijdens een rondleiding door zijn tuin, langs het prachtige kunstwerk van zijn vrouw, de kas, het kippenhok, alle groenten, het insectenhotel, de wilde bloemen en de fruitbomen in de tuin van zijn schoonzoon, steek ik een vragenvuur op hem af.
Waarom ben je een moestuin begonnen?
Ruim 40 jaar geleden woonden mijn vrouw en ik in Amsterdam-oost, op de Zeeburgerdijk. We woonden in een appartement met een dakterras, waar we in bakken spruitjes verbouwden. We woonden vlak bij het NIKHEF en er waren in de jaren 80 geruchten dat er nucleair afval in het water zou lekken. Hierdoor zouden gemuteerde kikkers en dergelijke zijn ontstaan. Of het waar is weet ik niet, maar het was voor ons wel een bijkomende reden om te verhuizen. We wilden verhuizen naar een plek waar we een tuin konden hebben zodat we zelfvoorzienend konden leven. Dat werd Almere. Eerst zou ik samen met een vriend een tuin bij Waterland nemen, maar toen de tuiniersvereniging in Stedenwijk ontstond, was dat voor ons veel dichter bij.
Wat verbouw je in de moestuin?
Ik verbouw van alles. Ik heb fruit- en notenbomen, alle soorten kolen, bieten en bonen. Ook verbouw ik mais, venkel, courgette, prei, uien, paprika’s en aardbeien. Ik probeer regelmatig nieuwe gewassen uit. Vorig jaar had ik een veldje met watermeloenen. Dit jaar heb ik een veldje met wilde bloemen. Het is een bijenmengsel. Ik heb ook een insectenhotel, daar zie ik veel tronkenbijen en rosse metselbijen. De bijtjes verzamelen denk ik veel stuifmeel van het veldje, want het bijenhotel zit vol met stuifmeel. In de kas heb ik pitloze druiven en tomaten.
Wat geeft de moestuin jou (naast lekkere groente)?
Het geeft mij ontspanning, beweging en zingeving. Ik doe dit al 40 jaar, maar ik sta soms nog steeds voor nieuwe uitdagingen. De bonen die het ene jaar goed groeien, komen het volgende jaar niet op. Het is dan niet altijd duidelijk waarom. Het kan met de zaaitijd te maken hebben. Ik tuinier volgens het biologisch dynamisch systeem. Dat werkt met een planetenkalender voor zaaien en oogsten. Als ik volgens die kalender zaai, gaat het meestal goed.
Kost het veel tijd en inspanning om de moestuin te onderhouden?
Ja, zeker. Naast het zaaien en oogsten moet er ook onkruid gewied worden. Dit doe ik één keer per week. Ik ben hier sowieso elke dag om de kippen te voeren en voor ander onderhoud aan de tuin.
Wat is je grootste ergernis/frustratie?
Mijn grootste ergernis zijn de halsbandparkieten. Die vogels zie je hier steeds meer. Ze vreten de appels aan, maar ze eten ze niet op. Dus dan liggen er allemaal aangevreten appels op de grond, die ik niet meer kan gebruiken. Ook de notenbomen laten ze niet met rust. Er valt weinig tegen te doen.
Verbouw je het hele jaar door, doe je aan wisselteelt?
Ja, ik heb drie delen in mijn tuin. Een stuk voor knollen, een stuk voor kolen en een stuk voor bonen. Ook heb ik veldjes waar ik af en toe nieuwe gewassen uitprobeer.
Als een veldje niet gebruikt wordt om een gewas te groeien, dan plant ik er Afrikaantjes, die helpen tegen aaltjes (kleine wormpjes die de plantenwortels beschadigen, red). Met alles wat ik het hele jaar verbouw, kan ik twee gezinnen onderhouden. We hoeven nooit groente of fruit te kopen. Mijn schoonzoon heeft in zijn tuin voornamelijk fruitbomen. Van de zwarte bessen maken we likeur.
Wat doe je tegen ongewenste gasten, zoals slakken, of ratten?
Over de jonge kolen doe ik een net tegen duiven. Helaas kan ik dit tegen de halsbandparkieten niet gebruiken. Fruitbomen groeien daar gewoon doorheen. Tegen slakken gebruik ik cacaodoppen. Als ik wel een slak vind, dan voer ik die aan de kippen. Ik heb een rattenval, als daar een rat in zit dan verdrink ik hem in de sloot. Maar ik heb ook regelmatig andere dieren in mijn val, zoals boommarters, bunzingen of steenmarters. Deze dieren laat ik weer vrij in het bos.
Hoe is de relatie met mede-tuiniers?
Goed. We zorgen voor elkaars planten als we op vakantie zijn. Op zaterdag is er de mogelijkheid om samen koffie te drinken bij het bivak.
Wat zou je willen zeggen tegen iemand die een moestuin wil beginnen?
Verkijk je niet op de hoeveelheid werk! Je moet echt regelmatig in de tuin zijn om te zorgen dat alle planten goed groeien. De tuin heeft veel zorg nodig. En zelfs dan kan het nog mis gaan. Als je dan veel geld hebt besteed aan zaden die vervolgens niet opkomen, dan baal je, want dan lijken die groenten van de supermarkt toch ineens een stuk goedkoper, en makkelijker. Je moet de tijd en de energie er echt in willen steken.
Dit is deel twee van het drieluik ‘Met Jan van Koningsveld’. In de volgende editie verschijnt ‘Tegen de berenklauw met Jan van Koningsveld’.
Patrick Bohmermann